🔒 Lockdown | 6 skutków wprowadzenia lockdownów▫ 17 min czytania

Co oznacza termin lockdown? Czym różni się lockdown miękki od lockdownu twardego? Jakie skutki dla gospodarki przyniosły ograniczenia w świadczeniu usług i zamknięcie pewnych branż w czasie pandemii?

▪Wprowadzenie

Lockdown to termin wywodzący się z języka angielskiego i oznaczający przymusowy zakaz opuszczania jakiegoś terenu lub obszaru, izolację, zamknięcie1. Może przybierać różne formy. O lockdownie pełnym, całkowitym, twardym mówimy wówczas, gdy występuje zakaz opuszczania danego obszaru (np. miasta, powiatu, województwa), wprowadzone są ograniczenia w przemieszczaniu się (podział kraju na strefy) i świadczeniu usług. Natomiast lockdown miękki wiąże się z zamknięciem pewnych branż i wprowadzeniem ograniczeń, ale w niepełnym wymiarze (np. zakaz zgromadzeń powyżej pewnej liczby osób, realizacja zamówień w restauracjach wyłącznie na wynos, ograniczenia funkcjonowania galerii handlowych, itd.). Chcąc powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa Covid-19, rządy na całym świecie wprowadziły szereg ograniczeń związanych z działalnością gospodarczą i aktywnością społeczną. Ograniczenia niosą za sobą niestety dotkliwe skutki dla gospodarki.

▪ Funkcjonowanie przedsiębiorstw

1️⃣ Funkcjonowanie przedsiębiorstw w warunkach szczególnej niepewności i ryzyka wynikające z braku przejrzystości procesu decyzyjnego związanego z wprowadzaniem kolejnych ograniczeń, braku logicznego powiązania między sytuacją epidemiczną, a skalą i dokuczliwością restrykcji. Małe firmy są mniej odporne na kryzys niż duże – mniejsza jest ich możliwość dynamicznego dostosowania działalności do zmieniających się restrykcji i potrzeb rynku przez przekształcenie produktu, wprowadzenie nowych usług czy stworzenie nowych kanałów sprzedaży.

▪ Straty w sektorze usług

2️⃣ Pandemia bardzo nierównomiernie, asymetrycznie uderzyła w różne sektory. Tam, gdzie ryzyko zarażenia uznawane było za większe – ograniczano aktywność gospodarczą poprzez zastosowanie określonych restrykcji. Największe straty bezpośrednio wynikające z wprowadzonych ograniczeń poniosły sektory usługowe – w tym przede wszystkim zakwaterowanie i gastronomia, kultura, rozrywka i rekreacja2. Negatywne skutki lockdownu odczuły również niektóre branże transportowe, w szczególności transport lotniczy, kolejowy i samochodowy transport pasażerski. Znaczny uszczerbek poniósł również sektor handlu detalicznego3. W sektorze usług widoczna była również zmiana struktury zapotrzebowania na pracę. Szczególnie podczas pierwszej i drugiej fali pandemii obserwowano spadek zapotrzebowania na pracę w takich sektorach gospodarki, jak: handel, usługi, turystyka czy gastronomia. Natomiast rosło zapotrzebowanie na pracę w sektorze ochrony zdrowia, budownictwie czy w sektorze pomocy i opieki społecznej. Również praca zdalna zyskiwała na popularności wraz z nastaniem kolejnych fal pandemii COVID-19. W  trudnej sytuacji znalazł się rynek pracy, czego bezpośrednim odzwierciedleniem był poziom rejestrowanej stopy bezrobocia oraz liczby dostępnych miejsc pracy4.

▪ Spadek podaży dóbr

3️⃣ Opóźnienia w łańcuchach dostaw i ograniczenia wymiany międzynarodowej. Globalny łańcuch dostaw w pojęciu ogólnym to sekwencja zdarzeń, proces przemieszczania się dóbr, materiałów, informacji, który ma na celu zaspokojenie popytu na określone produkty5. Kryzys związany z COVID-19 ujawnił istotne słabe punkty w działalności przedsiębiorstw i łańcuchach dostaw związane z warunkami pracy i przygotowaniem do sytuacji kryzysów. Problemy z ciągłością dostaw okazały się głównym czynnikiem odpowiedzialnym za opóźnienia w wypuszczaniu na rynek nowych produktów. Przykładem mogą być m.in. opóźnienia w dostawie chipów, które pogłębiają światowe niedobory podzespołów i w konsekwencji opóźniają proces produkcyjny wielu urządzeń elektronicznych. Sektor IT, motoryzacja, branża AGD, a także przemysł telekomunikacyjny budujący sieć 5G, korzystają w dużej mierze z tych samych komponentów i tych samych – ograniczonych – źródeł ich pozyskania6. Problemy uwidocznione podczas pandemii COVID-19 w tym obszarze nie polegają na tym, że produkcja wielu wyrobów, w tym podzespołów, jest skoncentrowana w Chinach, ale że w ogóle jest skoncentrowana. Żeby zapobiec podobnym zdarzeniom w przyszłości zaczęto poszukiwać kolejnych kontrahentów i poszerzać listę dostawców danych komponentów. Coraz częściej mówi się też o konieczności odejścia w zarządzaniu łańcuchami dostaw od koncepcji just in time7, polegającej na dostarczaniu potrzebnych towarów dokładnie wtedy, kiedy są potrzebne, co ma ograniczać do minimum potrzebę magazynowania8.

▪ Transport morski

4️⃣ Wystąpienie problemów z transportem morskim, który opóźniał docieranie produktów i półproduktów z powodu braku kontenerów i złego rozlokowania statków: brak dostępnych kontenerów w Chinach i ich nadmiar m.in. w portach europejskich, co spowodowało ponad trzykrotny wzrost cen frachtu10.

▪ Wzrost cen surowców

5️⃣ Jak podaje Polski Instytut Ekonomiczny, wiosną 2020 r. ceny surowców załamały się w związku z zamrożeniem gospodarek i spadkiem popytu. Ceny ropy spadły do historycznie niskich poziomów, jednak wraz z luzowaniem ograniczeń i przywracaniem działalności wytwórczej zapotrzebowanie z powrotem wzrosło, co pociągnęło za sobą powrót cen do stanu sprzed pandemii. Inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku innych dóbr surowcowych, przede wszystkim metali. Po niewielkim załamaniu wiosną 2020 r., ceny zaczęły rosnąć i ten trend utrzymuje się do dziś. Od stycznia 2020 r. do marca 2021 r. ceny metali wzrosły aż o 42 proc. i o 10 proc. przewyższały poziom cen z 2010 r.11

▪ Wzrost zaangażowania państwa w gospodarkę

6️⃣ Pandemia spowodowała znaczący wzrost zaangażowania państwa w gospodarkę. Zakłócenia łańcuchów dostaw spowodowane pandemią COVID-19 skłoniły szereg krajów na świecie do ingerencji w handel międzynarodowy. Najczęstszą formą były subsydia eksportowe. Zaczęły pojawiać się podziały między tymi, którzy uważają, że w kontekście pandemii największe zagrożenie dla ich wolności pochodzi od rządów, z jednej strony, a tymi, którzy obawiają się zachowań swoich współobywateli, z drugiej. Jak zauważa Witold Kwaśnicki porządek obowiązujący w trakcie pandemii (lockdownów) pod pewnymi względami przypomina gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Rządy mówią, które firmy mogą działać, a które nie, a następnie rozdzielają pomoc wybranym branżom (np. tarcze branżowe)12.

▪ Podsumowanie

Kryzys związany z koronawirusem stanowi wyzwanie dla gospodarki światowej i źródeł utrzymania. W kryzysie epidemiologicznym bardzo ważne jest, abyśmy nie tylko chronili sektory o krytycznym znaczeniu dla naszej gospodarki, lecz także nasze aktywa, technologie i infrastrukturę oraz, co jeszcze ważniejsze, miejsca pracy i pracowników. Zamknięcie gospodarki na większość firm wpłynęło negatywnie, ale istnieją również branże, z którymi obeszło się wyjątkowo łagodnie. W przypadku niektórych z nich pandemia przyśpieszyła wprowadzanie nowych, innowacyjnych rozwiązań. W czasie pandemii i wprowadzonych w jej trakcie lockdownów nastąpiło przyspieszenie rozwoju gospodarki cyfrowej, w tym rynku usług. Pandemia koronawirusa okazała akcelatorem rozwoju branży e-commerce13. W zakupach e-commerce można zaobserwować wyraźny odwrót od płatności gotówką przy odbiorze na korzyść transakcji online. Niewątpliwie wpływ na tę sytuację miała pandemia, bo korzystanie z bezgotówkowych form płatności było po prostu bezpieczniejsze. Najpopularniejszą metodą stał się przelew bankowy oraz płatności za pomocą urządzeń mobilnych. Z drugiej strony jednak, przybliża nas to do społeczeństwa bezgotówkowego, co niesie za sobą inne potencjalne zagrożenia.

Podczas zamknięcia gospodarki zaobserwowano wzrost zachowań prospołecznych oraz odpowiedzialnej konsumpcji, rozwój platform ułatwiających kontakt pomiędzy potrzebującymi pomocy a społecznością lokalną14. Pandemia COVID-19 przyczyniła się również do popularyzacji różnych form finansowania społecznościowego oraz dużej zmiany w świadomości społeczeństwa na temat crowdfundingu udziałowego15. Przykładowo w Polsce masowo i chętnie finansowano zbiórki w sieci na każdy cel.