Od dłuższego czasu jednym z naczelnych tematów zaprzątających głowy unijnych dygnitarzy jest zminimalizowanie efektów zachodzących zmian klimatu. Z tego powodu powstał szeroko zakrojony program unijny nazwany Europejskim Zielonym Ładem – a jego kluczowym elementem ma być pakiet zmian legislacyjnych Fit for 55.

▪ Skąd nazwa Fit for 55?

Sama nazwa projektu odnosi się do jego założonego celu – a tym jest doprowadzenie do obniżenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 procent do 2030 w porównaniu z poziomami z 1990 roku.

▪ Oficjalna strona Unii Europejskiej wyjaśnia

Działania podjęte przez UE mają wpłynąć na zrównoważony wzrost gospodarczy, zmniejszyć korzystanie z paliw kopalnych oraz upowszechnić odnawialne źródła energii, które umożliwią wprowadzenie nowych technologii i rozwój infrastruktury1.

Frans Timmermans, wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej do spraw Europejskiego Zielonego Ładu, powiedział w maju bieżącego roku:

Fit for 55 dostosuje nasze prawo do naszych ambicji. Wzmocnimy unijny system handlu uprawnieniami do emisji, zaktualizujemy dyrektywę w sprawie opodatkowania energii, zaproponujemy nowe normy emisji CO2 dla samochodów, nowe normy efektywności energetycznej dla budynków, nowe cele dla odnawialnych źródeł energii oraz nowe sposoby wspierania czystych paliw i infrastruktury dla czystego transportu2.

Niedawno dodał w wywiadzie:

Wymagamy wiele od naszych obywateli, też wiele od firm, ale w słusznym celu. Chcemy, żeby ludzkość uniknęła wojen o wodę i pożywienie3.

▪ Cele Fit for 55

Cele Fit for 55 ustalone na 2030 rok są rzeczywiście ambitne – oto niektóre spośród nich4:

  • Redukcja emisji do 2030 roku co najmniej o 55 proc. względem 1990.

  • Zmniejszenie zużycia energii co najmniej o 9 proc. do 2030 roku.

  • Co najmniej 49 proc. udziału odnawialnych źródeł w energii wykorzystywanej w budynkach do 2030.

  • Nowe krajowe cele redukcji emisji w sektorach transportu, rolnictwa, budownictwa.

  • Likwidowanie kolejnych „darmowych uprawień” emisyjnych i zobowiązanie państw do wydawania 100 proc. (do tej pory było to 50 proc.) przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji na transformację energetyczną.

  • Zmniejszenie emisji z sektorów handlu emisjami o 61 proc. do 2030 roku.

  • Objęcie opłatami za emisje nowych sektorów: lotnictwa i żeglugi.

  • 25 proc. wpływów zasili Społeczny Fundusz Klimatyczny – to 72,2 mld euro dla najuboższych na walkę z „ubóstwem energetycznym” i na modernizację5.

  • Wszystkie samochody rejestrowane od 2035 roku mają być bezemisyjne.

Ambitne założenia dotyczące polityki klimatycznej krajów Unii to jedna strona medalu – a jaka jest druga? Warto – śladem Frederica Bastiata – przyjrzeć się nie tylko temu, co widać, lecz także temu, czego nie widać.

▪ Skutki, czyli czego nie widać?

Na dalekosiężne efekty tak szeroko zakrojonego projektu jak Fit for 55 przyjdzie nam poczekać, ale jeśli jego wstępnie założone cele zostaną utrzymane, to już dziś możemy w telegraficznym skrócie powiedzieć o gospodarczych następstwach pakietu legislacyjnego:

  • Napędzenie inflacji cenowej:

    Ograniczenie i uczynienie droższą produkcji przy użyciu paliw kopalnych oznacza w konsekwencji wzrost cen wszystkich dóbr i usług, które zależą od energii pochodzącej z paliw kopalnych albo od transportu opierającego się na takich paliw – co w przypadku Polski oznacza powszechny wzrost cen6.

Wzrost Cen

  • Uderzenie po kieszeniach podróżujących samochodami:

    Każdy, kto nie przesiądzie się na elektryki, szacunkowo jeszcze przed 2030 zapłaci dwukrotnie więcej za jedno tankowanie baku samochodu7.

  • Koniec produkcji pojazdów z silnikami spalinowymi bez zostawienia firmom motoryzacyjnym czasu na przestawienie się na produkcję elektryków:

    Ostateczne odejście w Europie od paliw kopalnych w motoryzacji, a co za tym idzie – produkcji pojazdów z silnikami spalinowymi, a nawet hybrydowymi, ma nastąpić w tak krótkim czasie, że uniemożliwi dostosowanie się branży motoryzacyjnej:

▪ Rafał Bajczuk z Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych

To spore przyspieszenie, bo dotychczas branża mogła zmieniać się w wolniejszym tempie. Zakładano, że do 2030 r. emisyjność samochodów osobowych powinna spaść o 37,5 proc. w porównaniu z 2021 r., gdy mogła średnio wynosić 95 g/km. Teraz wiadomo, że w 2030 r. konieczna będzie redukcja o 55 proc. Nie wystarczy więc nagle przestawić się na auta elektryczne pięć lat później. W praktyce producenci będą musieli być przygotowani już wcześniej8.

  • Koniec z tanimi liniami lotniczymi – samoloty tylko dla bogatych:

    Unia od 2023 opodatkuje paliwo lotnicze. Komisja Europejska nie ukrywa: ceny biletów mają wzrosnąć i zniechęcić do podróży lotniczych. Analitycy S&P Global Platts obliczyli, że tanie bilety podrożeją dwu-, a nawet trzykrotnie9. To ma zmniejszyć popyt na latanie i obniżyć emisję CO2. Zwolnione z podatku będą „zrównoważone paliwa lotnicze”, których udział w światowym lotnictwie jest dziś marginalny, a które zgodnie z założeniami Fit for 55 za niespełna 30 lat mają stanowić większość wykorzystywanego paliwa lotniczego (sic!).
    Cytat bezpośrednio z dokumentu Fit for 55:

▪ Cytat bezpośrednio z dokumentu Fit for 55

Oczekuje się, że linie lotnicze przeniosą ten koszt na konsumentów poprzez podniesienie cen biletów, co doprowadzi do zmniejszenia popytu wśród pasażerów, a tym samym do zmniejszenia zużycia paliwa10.

  • Koniec z tanim transportem:

    Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego potencjalne roczne koszty wynikające z konieczności płacenia za możliwość emisji dwutlenku węgla w przeliczeniu na gospodarstwo domowe w UE szacuje się na 373 euro w przypadku transportu i 429 euro w przypadku budynków mieszkalnych11.

Polskie przedsiębiorstwa transportu drogowego są potentatem w Europie i jedną z najlepiej rozwiniętych gałęzi polskiej gospodarki – ale czy poradzą sobie z takim dodatkowym obciążeniem?

  • … i koniec z tanim budownictwem:

    Rozszerzenia systemu handlu emisjami (ETS) o budownictwo i transport drogowy zwiastuje kryzys obu branż, ponieważ te odpowiadają obecnie za ok. 30 proc. emisji w UE.
    Dodatkowo Komisja Europejska domaga się modernizacji wszystkich budynków publicznych, wliczając w to mieszkania socjalne.

▪ Z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego:

W przypadku Polski przez koszty emisji z budynków mieszkalnych wydatki na energię wśród najbiedniejszych gospodarstw domowych zwiększą się o 108 proc.12

▪ Reakcje

Zuzanna Nowak, ekspert Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, mówi o obawach państw członkowskich odnośnie do Fit for 55. Twierdzi, że kraje unijne nie kwestionują założeń nowego unijnego celu klimatycznego, ale niepokój budzą sposoby jego realizacji:

Państwa członkowskie są podzielone co do metod przeprowadzenia tej zmiany – poprzez włączenie tych sektorów do istniejącego mechanizmu lub utworzenie równoległego ETS z odrębnymi cenami. Część, np. członkowie Grupy Wyszehradzkiej, sprzeciwia się tej koncepcji, podnosząc kwestię spodziewanego zbyt dużego obciążenia dla gospodarstw domowych (np. w wyniku wzrostu cen paliw, co z kolei mogłoby wymagać kompensacji dla najuboższych) i pogłębiania ubóstwa energetycznego w UE13.

Polski Instytut Ekonomiczny twierdzi, że aby złagodzić negatywne skutki społeczne, należałoby wprowadzić mechanizm redystrybucji wspierający najbiedniejsze gospodarstwa domowe.

W przypadku budynków mieszkalnych może to obejmować transfery, dopłaty do rachunków za energię lub programy wspierające poprawę efektywności energetycznej14.

Dziennikarz i komentator polityczny Łukasz Warzecha ocenia Fit for 55 wyjątkowo krytycznie w nagraniu:

Pamiętajmy, że jest to zestaw propozycji. Można oczywiście powiedzieć, że Komisja Europejska zalicytowała wysoko, bo wie, że to jeszcze musi przejść przez Parlament Europejski, Radę Unii Europejskiej, że będzie duży opór w wielu krajach, czyli prawdopodobnie propozycje nie ostaną się w takiej postaci, w jakiej prezentuje je Frans Timmermans, tylko będą jakoś łagodzone. Ale nawet jeśli weźmiemy to pod uwagę, to i tak one są tak strasznie wyśrubowane, że wpływ na europejską gospodarkę będzie ogromny. To jest program potężnego celowego spowalniania gospodarki15.

Jak będzie wyglądał w praktyce projekt Fit for 55 – przekonamy się w nieodległej przyszłości.

średnia 4.2/5 (6 oceny)

📚 Książki o ekonomii

▪ Bibliografia

▶ ec.europa.eu/poland/news/210618_fit_55_pl

▶ money.pl/gospodarka/wielka-reforma-klimatyczna-unii-pakiet-fit-for-55

▶ serwisy.gazetaprawna.pl/transport/artykuly/8211996,fit-for-55-koniec-z-produkcja-samochodow-z-silnikami-spalinowymi

▶ businessinsider.com.pl/firmy/strategie/ceny-biletow-lotniczych-w-gore-fit-for-55-to-koniec-taniego-latania

▶ euractiv.pl/section/polityka-wewnetrzna-ue/

▶ dorzeczy.pl/ekonomia/192152/lukasz-warzecha-o-fit-for-55-to-jest-zielony-komunizm.html

▶ gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/8210663,komisja-europejska-fit-for-55-ke-emisja-co2

▶ biznesalert.pl/raport-pakiet-klimatyczny-fot-for-55-prawo-klimatyczne-oze-energetyka/

▶ biznesalert.pl/komisja-europejska-frans-timmermans-emisje-co2/