CBDC – waluty cyfrowe banków centralnych | Niebezpieczny pomysł?▫ 21 min czytania

Jak mogłaby działać platforma dla CBDC? Jakie formy mogą przybierać waluty cyfrowe banku centralnego? Jakie nowe formy polityki gospodarczej umożliwia CBDC? Jakie są zagrożenia związane z CDBD?

▪ Wprowadzenie

Rozwój technologii finansowych oraz kryptowalut sporo namieszał w świecie finansów i bankowości. Nowe sposoby oszczędzania i inwestowania oraz wydawania pieniędzy zmieniły nasze życie. Obecnie coraz częściej płacimy nie fizycznym pieniądzem, a za pomocą karty. Ale co ważniejsze, pojawienie się kryptowalut sprawiło, że nad światem zaczęło krążyć widmo prywatnych pieniędzy – środków płatniczych, których nie kontroluje państwo. Niektórych to cieszy, innych martwi. Rządy raczej się tym martwią, ponieważ znacząco zmienia to sposób funkcjonowania społeczeństwa. Te zmiany w sposobie płacenia oraz pojawienie się kryptowalut sprawiły, że państwa muszą jakoś się dostosować do nowej rzeczywistości.

Częstym problemem, jaki doskwiera użytkownikom kryptowalut, jest duża zmienność ich wartości oraz problem zapewnienia bezpieczeństwa swoim elektronicznym środkom płatniczym. Niektóre państwa postanowiły rozwiązać te problemy poprzez zapewnienie własnej infrastruktury do przeprowadzania transakcji za pomocą kryptowalut oraz wprowadzając własne waluty cyfrowe.

Technicznie rzecz biorąc, waluty cyfrowe banków centralnych (dalej waluty cyfrowe) to nie są kryptowaluty. Kryptowaluty są oparte na technologii blockchain. Tymczasem waluty cyfrowe mogą być oparte na blockchainie, ale nie muszą. To już zależy od tego, jaką technologię zdecydują się wykorzystać banki centralne. Waluty cyfrowe mogą również przybrać formę wyłącznie zapisów księgowych na rachunku założonym na platformie zarządzanej przez bank centralny.

Temat waluty cyfrowej banku centralnego to temat bardziej złożony niż się wydaje. Aby zrozumieć znaczenie i wpływ wprowadzenia tego rodzaju walut, trzeba zdawać sobie zdać sprawę z kilku elementów, które razem tworzą system waluty cyfrowej banku centralnego:
1️⃣ cyfrowa waluta banku centralnego wymaga odpowiedniej platformy;
2️⃣ waluta cyfrowa może mieć różnoraki charakter;
3️⃣ waluta cyfrowa banku centralnego zmienia sposób prowadzenia polityki gospodarczej.
Dlatego w ramach wstępu do tematu walut cyfrowych, warto jest omówić krótko co ważniejsze zagadnienia związane z funkcjonowaniem tych walut oraz zmian, jakie wiążą się z ich wprowadzeniem.

▪ Platforma dla waluty cyfrowej

Jak sama nazwa wskazuje, waluta cyfrowa jest wykorzystywana w transakcjach elektronicznych. Nie mamy w ręku fizycznego pieniądza, który możemy wydać, ale rozporządzamy środkami pieniężnymi w formie cyfrowej. Do tego potrzebna jest odpowiednia platforma elektroniczna, która przetwarza transakcje oraz łączy ze sobą pośrednio lub bezpośrednio osoby korzystające z cyfrowych środków płatniczych.

Ustanowienie takiej platformy dla waluty cyfrowej ma trzy cele:
1️⃣ włączyć kryptowaluty do oficjalnego obiegu pieniądza;
2️⃣ zapewnić lepszą ochronę własności środków płatniczych na rachunkach i fizycznych portfelach kryptowalut;
3️⃣ zapewnić możliwość obrotu walutą cyfrową.

Obecnie istniejące platformy banków do transakcji elektronicznych nie zajmują się przetwarzaniem transakcji z wykorzystaniem walut cyfrowych i kryptowalut. Dlatego bank centralny, który chce kontrolować obrót kryptowalutami i wprowadzić pieniądz cyfrowy podobny do kryptowalut, musi rozbudować obecnie istniejące platformy. A to może zrobić przede wszystkim na dwa sposoby.

▪ Pierwsza metoda: platforma elektroniczna nie oparta na blockchainie.

Bank centralny może utworzyć scentralizowaną platformę, która będzie obsługiwana w całości przez bank centralny. Podobnie jak Google, Amazon czy Facebook, bank centralny będzie miał serwery i komputery do obsługi tej platformy, która będzie zajmować się obsługą transakcji między bankami, ale również będzie posiadała rachunki poszczególnych osób i rejestrowała, kto i ile posiada pieniędzy. W razie zdecydowania się na taką scentralizowaną platformę, waluta cyfrowa nie będzie kryptowalutą, ponieważ nie będzie oparta na blockchainie.

▪ Druga metoda: wykorzystanie scentralizowanej sieci blockchain.

Na ogół blockchain kojarzy nam się z decentralizacją, ale nie zawsze jest to prawda. Blockchain może być scentralizowany w tym sensie, że kolejne komputery, które chcą się podłączyć i przetwarzać transakcje, muszą być zatwierdzone przez główny organ, który rozpoczął budowę całej sieci. Co więcej, taki organ może również wprowadzać zmiany w funkcjonowaniu sieci bez zgody pozostałych członków sieci.

Taka prywatna sieć blockchain jest wykorzystywana na przykład w pilotażowym projekcie e-korony, który prowadzi bank centralny Szwecji. To bank centralny zatwierdza, kto może przyłączyć się do sieci blockchain, którą zarządza. W ten sposób system może rozrastać się i nie opiera się wyłącznie na banku centralnym, ale wciąż bank centralny kontroluje całość sieci, emisję elektronicznej waluty, jej cechy oraz jej obieg.

W obu z tych przypadkach, taka platforma zarządzana przez bank centralny umożliwia udostępnienie ludziom opcji otwarcia rachunku bezpośrednio w banku centralnym. Teraz bank centralny będzie mógł prowadzić rachunki wszystkich osób i będzie miał wgląd w każdy z tych rachunków. Bank centralny również będzie miał kontrolę nad tym, jakie właściwości ma pieniądz cyfrowy.

▪ Różne formy waluty cyfrowej

Pieniądz cyfrowy niejedną ma postać. Ponieważ pieniądz ten jest całkowicie elektroniczny, to z tego powodu państwo może emitować różne rodzaje waluty cyfrowej. Dlatego gdy będą wprowadzane waluty cyfrowe, ważne jest, aby śledzić, jaki charakter ma konkretna waluta wprowadzana do obiegu przez państwo.

Po pierwsze, cyfrowa waluta może być formą elektronicznej gotówki. Pieniądz ten nie jest wymienialny na gotówkę, ale jest odmienną formą pieniądza, który jest tylko elektronicznym zapisem na platformie cyfrowej albo fizycznym portfelu kryptowalut. Następnie odpowiedni zapis podczas zakupu jest transferowany w systemie kontrolowanym przez bank centralny z jednego konta na drugie lub przenoszony z jednego portfela na drugi.

Po drugie, cyfrowa waluta banku centralnego może być standardowym zapisem księgowym, podobnie jak nasze depozyty. Jej charakter może być podobny do naszych środków złożonych w banku. Kiedy deponujemy środki, wtedy bank ma wobec nas zobowiązania. Płacąc elektronicznie za pośrednictwem naszego banku, zlecamy naszemu bankowi przekazanie odpowiedniej kwoty pieniędzy na rachunek innej osoby. Płacąc przelewem internetowym obecnie, przekazujemy tytuły własności do pewnych środków pieniężnych innym osobom – a konkretnie prawo własności do fizycznej gotówki. Podobnie może być w przypadku waluty cyfrowej – waluta cyfrowa banku centralnego również może być takim tytułem do fizycznej gotówki. W takiej formie waluta cyfrowa nie jest niczym kontrowersyjnym – ot nową formą tytułu własności do gotówki.

Niestety rządy i banki centralne obecnie dążą do społeczeństwa bezgotówkowego – czyli wszelkie środki płatnicze mają mieć formę elektroniczną, a gotówka ma być zlikwidowana. To oznacza, że osoba posiadająca taką walutę cyfrową nie będzie mogła wymienić jej na gotówkę, tak jak obecnie ma to miejsce ze środkami na rachunku bankowym.

Cyfrowa waluta ma pewną cechę, której nie posiadają obecne pieniądze banków centralnych – może być programowana. To oznacza, że bank centralny może emitować różne cyfrowe waluty, a każda będzie nieco inna – może być, na przykład, kilka rodzajów dolarów. To wynika z tego, że bank centralny może programować swoją walutę, a więc ma możliwość emitować różne dolary w zależności do swoich potrzeb. Jeden rodzaj dolara może mieć na przykład ograniczony okres przydatności – znika z rachunku po jakimś czasie, jeśli nie zostanie wydany. Możliwe jest również określenie różnych stóp procentowych dla różnych walut cyfrowych; na przykład niżej oprocentowany będzie ten dolar, który będzie służył do zakupu energooszczędnych samochodów czy sprzętów domowych.

Dlatego też jeden bank centralny zasadniczo może emitować nie jedną cyfrową walutę, a cyfrowe waluty!

▪ Nowe formy polityki gospodarczej

Możliwość programowania waluty cyfrowej oraz wypuszczania różnych jej rodzajów zmienia charakter polityki banków centralnych. Dotąd bank centralny wpływał na gospodarkę manipulując stopami procentowymi, po jakich zawierał transakcje z podmiotami finansowymi. Ustalał takie stawki, jak oprocentowanie depozytów, operacji odkupu czy oprocentowanie bonów pieniężnych. Teraz bank centralny będzie mógł wpływać na gospodarkę w zupełnie inny sposób – może wpływać na koszty zakupu poszczególnych rodzajów towarów lub bezpośrednio pobudzać lub zmniejszać wydatki ludzi.

Waluty cyfrowe mogą funkcjonować zupełnie inaczej od pieniądza bankowego. Są one programowanee i emitowane przez bank centralny, a to daje mu możliwość różnicowania tego, jak oprocentowane będą kredyty na poszczególne cele kredytobiorców lub określać jak może być wydana konkretna cyfrowa waluta.

Programując waluty cyfrowe rząd może określić koszt zakupu czegoś – na przykład kredyt przeznaczony na zakup tych dóbr i usług, które według rządu powinny być zakupowane, będzie tańszy, gdyż oprocentowanie będzie dużo niższe. Jednocześnie bank centralny będzie mógł programować, co można zakupić za daną walutę cyfrową – może więc decydować, w co wolno inwestować, a w co nie wolno albo co należy kupować, a czego nie należy.

▪ Zagrożenia

Wieści o tym, że rządy chcą budować społeczeństwa bezgotówkowe, a banki centralne wprowadzają własne waluty cyfrowe oraz systemy do obsługi płatności za pomocą walut cyfrowych oraz kryptowalut, wywołały obawy wśród ludzi. Zaczęto się obawiać, że teraz rząd będzie miał jeszcze większą kontrolę nad ludźmi, bo jeszcze bardziej zostanie ograniczona anonimowość. Poza tym większa centralizacja sprawia, że władza ma jeszcze większą możliwość odcięcia ludzi od środków do życia, co jest o tyle bardziej niebezpieczne, że w przypadku społeczeństwa bezgotówkowego ofiara rządu zostaje pozbawiona całkowicie środków do życia, a otrzymanie pomocy jest utrudnione.

Oczywiście już teraz anonimowość naszych wydatków jest niewielka, ponieważ kiedy płacimy kartą, to bank wie, gdzie i ile wydaliśmy. Rząd natomiast ma możliwość pozyskać te informacje od banków. Co więcej, jak przekonaliśmy się niedawno na przykładzie Kanady, już teraz rząd ma możliwość odciąć od środków do życia tych, którzy nie chcą mu się podporządkować. Jednak w przypadku, gdy to banki prowadzą rachunki, to bank może próbować przeciwstawić się, mówiąc politykom „nie” oraz rozpoczynając własną kampanię polityczną, która zmobilizuje ludzi do walki z politykami. Tymczasem w przypadku waluty cyfrowej rząd po prostu będzie odcinać ludzi od środków do życia, bez pośrednictwa innych instytucji.

Drugi problem, to wspomniana manipulacja ludźmi. Programując waluty, rząd może zmuszać ludzi do postępowania takiego, jak chce, narzucając na nich koszty i manipulując nimi za pomocą chociażby różnic w oprocentowaniu kredytu na różne cele, jakie mogą mieć kredytobiorcy.

Trzeci problem, to możliwość manipulowania wydatkami. Dzięki walutom cyfrowym rząd, za pośrednictwem banku centralnego, może teraz sprawniej manipulować wydatkami ludzi, po prostu zwiększając lub zmniejszając ich salda gotówkowe lub ustalając okres przydatności pieniądza. W ten sposób z dnia na dzień, jeśli rząd chce pobudzić inflację lub ją zdławić, rząd da lub zabierze pieniądze ludziom. Może również zniszczyć część oszczędności ludzi, jeśli uzna, że ci zgromadzili ich za dużo. Tak więc kontrolowanie platformy, jak i programowanie walut cyfrowych to potężne, jak i niebezpieczne narzędzie w rękach polityków, które może zostać bardzo łatwo wykorzystane do złych celów.