Piramida finansowa i schemat Ponziego▫ 7 min czytania

Poznaj zasady działania piramidy finansowej oraz schematu Ponziego. Jak je rozpoznać i uniknąć problemów z nimi związanych. Opowiemy też o łańcuszkach mailowych i sposobie działania ZUS’u.

Pani Natalia Naiwna została zaproszona na obiad do swojego przyjaciela Piotra Pseudoinwestora. Rozmawiali na różne tematy, aż wreszcie Piotrek ujawnił prawdziwy cel swojego zaproszenia: „Słuchaj Natalia, ostatnio mój zaufany przyjaciel polecił mi fundusz Złote Pola. Można tam zainwestować pieniądze i osiągnąć nawet 100 procent zysku rocznie z wypłatami co kwartał! Ja już zrealizowałem pierwsze zyski i myślę, że to świetny sposób na pomnożenie pieniędzy! Ty też powinnaś tam zainwestować – im więcej tym lepiej.”

Natalia skuszona wysokimi zyskami uległa namowom przyjaciela i także zainwestowała swoje oszczędności w funduszu Złote Pola. Podczas spotkania z przedstawicielem funduszu, wiele razy wspominał on o tym, że powinna przekonać swoją rodzinę i znajomych żeby także zainwestowali swoje pieniądze. Odwoływał się do jej sumienia i mówił, że powinna dać szansę swojej rodzinie na pomnożenie ich pieniędzy, i że taka okazja nie zdarza się często.

W następstwie przekonywań przedstawiciela, który robił zresztą bardzo dobre wrażenie, Natalia zachęciła wielu swoich przyjaciół i dużą część rodziny do zainwestowania swoich pieniędzy w ten fundusz. Sama wpłaciła oszczędności swojego życia i już nie mogła doczekać się przyszłych zysków.

Dwa miesiące później, zanim zdążyła zobaczyć jakikolwiek zysk, obejrzała w wiadomościach reportaż, że fundusz upadł i dowiedziała się, że straciła wszystkie wpłacone pieniądze. Właściciel funduszu zniknął. Okazało się, że był to schemat Ponziego, w który dała się wciągnąć. Co gorsza pociągnęła za sobą także wielu swoich znajomych i część rodziny. Tym sposobem Natalia Naiwna straciła oszczędności swojego życia, oraz zaufanie swoich bliskich.

Schemat Ponziego, polega na tym, że wszystkie pieniądze trafiają do twórcy przekrętu, a on pewien procent wypłaca osobom na niższych szczeblach. Piramida finansowa polega z kolei na tym, że każdy kolejny poziom piramidy czerpie bezpośrednie zyski z pozyskanych przez siebie niższych szczebli, a tylko pewien procent przekazuje wyżej.

To co je łączy to fakt, że środki nie są zazwyczaj inwestowane w żadne aktywa. Żywotność tych przekrętów zależy od stałego dopływu nowych członków. Dopóki więcej środków jest pozyskiwanych, niż wypłacanych – wszystko działa. Jednak od samego początku schemat Ponziego i piramida finansowa są skazane na upadek, bo nie ma szans, żeby pozyskiwać środki w nieskończoność.

Jak pokazuje schemat – jeśli każda osoba miałaby pozyskać sześć kolejnych – na 10 poziomie ilość uczestników w piramidzie przekraczała by już znacznie ludność Polski, a na 13 przekraczała by ludność świata prawie dwukrotnie. Z tego właśnie powodu, żywotność piramid jest krótka.

By Zespół uczestników projektu Wiki-Ekonomia – Wiki-Ekonomia, CC BY-SA 4.0, $3 – atrybucja

Mogą być to ogłoszenia przedstawiające perspektywę pracy w domu, gdzie musisz uiścić dużą opłatę startową, żeby rozpocząć swój własny biznes, a wtedy firma wysyła Ci pakiet startowy, który okazuje się bezwartościowy.

Może przybrać również formę marketingu wielopoziomowego, w którym sprzedajesz jakąś bezwartościową rzecz, a Twój zysk zależy od tego ile osób uda Ci się zrekrutować do jej sprzedaży. Chodzi o to, że tę rzecz kupią od Ciebie jedynie nowi członkowie piramidy. Marketing wielopoziomowy nie musi być przekrętem, jeśli sprzedajesz rzecz o faktycznej wartości i nie jesteś zmuszany do pozyskiwania nowych członków.

Piramida może też przybrać formę łańcuszka mailowego, gdzie prosi się o wpłacenie niewielkich kwot osobom na liście mailingowej, a następnie dopisanie się do listy i przesłanie wiadomości dalej do kilku osób.

Należy unikać każdej działalności, w której Twój zysk zależy wyłącznie od wpłat nowych członków tej działalności, oraz uważać na niesamowite okazje, w których będziesz bogaty w krótkim czasie, o ile tylko zapłacisz pewną kwotę na początku. W przypadku instytucji finansowej zawsze należy żądać jasnych informacji w jakie aktywa i w jaki sposób inwestowane są pieniądze. Nigdy nie należy ufać „bajecznym” zyskom bez ryzyka, lub tajemnym metodom inwestowania. Model biznesowy firmy musi być jasny i transparentny. Musi istnieć uzasadnienie dla wysokich zysków i wyjaśnienie związanego z nimi ryzyka. Niestety nie ma dróg na skróty. Duże zyski zwykle obarczone są dużym ryzykiem.

Należy również zauważyć, że w czasie manii spekulacyjnej na giełdzie, która często jest ostatnim etapem hossy, również mamy do czynienia z mechanizmem działania piramidy finansowej. Ceny akcji zaczynają być oderwane od fundamentów ekonomicznych i ich cena spekulacyjna rośnie dopóki więcej osób kupuje akcje niż je sprzedaje. Instynkt stadny nie jest wskazany na giełdzie, bo każda bańka w końcu pęka i wtedy ceny akcji wracają do racjonalnych poziomów, lub nawet są przecenione w skutek krachu giełdowego. Ci, którzy kupili najpóźniej, tracą najwięcej.

Z kolei instytucją, której działanie można porównać do schematu Ponziego jest ZUS. ZUS nie inwestuje w żadne aktywa, a bieżące emerytury pokrywane są ze składek osób aktualnie pracujących. ZUS na wolnym rynku już dawno by upadł, jednak, jako że jest instytucją rządową, to jest systematycznie dofinansowywany z naszych podatków, lub z naszych przyszłych podatków, jeśli finansowany jest długiem. Im gorsza będzie demografia w Polsce, tym większe problemy będzie miał ZUS, bo liczba kolejnych członków będzie się zmniejszać w stosunku do liczby beneficjentów.