Firma na próbę? | Działalność nierejestrowa▫ 15 min czytania

Na czym polega działalność nierejestrowa? Kto może prowadzić działalność nierejestrowaną? Jakie są obowiązki w działalności nierejestrowanej? Jakie są zalety i wady prowadzenia takiej działalności?

▪ Działalność nierejestrowana: warunki i obowiązki w jej prowadzeniu

Ujęcie definicyjne Działalność nierejestrowana jest uregulowaną przez Ustawę Prawo przedsiębiorców formą prawną1. Jest to drobna działalność o charakterze zarobkowym, którą prowadzi osoba fizyczna. Nie zalicza się ona do działalności gospodarczej, dlatego też nie wymaga oficjalnej rejestracji firmy. Promowana jest jako rodzaj działalności „na próbę”, ponieważ pozwala sprawdzić w praktyce pomysł na biznes bez konieczności zakładania klasycznej formy działalności gospodarczej2. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie wielu kosztów prowadzenia firmy, które zniechęcają do podejmowania nowych przedsięwzięć. Działalność nierejestrowana wykorzystywana jest m.in. przez sklepy internetowe, które bez zobowiązań chcą sprawdzić, czy posiadany produkt cieszy się zainteresowaniem kupujących, a handel elektroniczny jest dla ich właścicieli dobrym rozwiązaniem. Działalność nierejestrowana nie ma zastosowania do działalności wykonywanej w ramach umowy spółki cywilnej. Oznacza to, że nie można prowadzić takiej działalności ze wspólnikiem.

Działalność nierejestrowana to taka:

• z której przychód należny3 nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia,
• która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej,
• która nie wymaga posiadania koncesji, licencji lub pozwolenia4.

Limit przychodów Limit przychodów w działalności nierejestrowanej wynosi 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Należy pamiętać, że chodzi o limit przychodów, nie dochodów. Przychód to łączna wartość, którą uzyskujemy ze sprzedaży dóbr, towarów lub usług netto (czyli bez podatku VAT). Dochodem jest natomiast różnica między przychodem a kosztami poniesionymi na to, by ten przychód uzyskać5.

Przychód z działalności nierejestrowanej stanowią kwoty należne6, nawet te, które nie zostały faktycznie otrzymane. Odtrącić można jedynie wartość udzielonych skont, bonifikat, czy zwróconych towarów. W 2022 roku płaca minimalna wynosi 3010 zł brutto7, w związku z czym limit przychodu dla działalności nierejestrowanej wynosi 1505 zł. Najpewniej w kolejnym roku odnotujemy kolejny wzrost minimalnego wynagrodzenia i podwyżki limitu w związku z tym.

Przykład Bartosz prowadzi działalność nierejestrowaną od 1 stycznia 2022 roku. Do 25 stycznia sprzedał 10 plecaków po 100 zł. Jego przychód należny wyniósł do tego dnia 1000 zł. Oznacza to, że limit przychodu nie został przekroczony, więc w dalszym ciągu mogła być prowadzona działalność nierejestrowana a Bartosz do końca miesiąca mógł jeszcze sprzedać maksymalnie 5 plecaków. Bartosz nie musiał zakładać firmy, składać deklaracji i kontaktować się z urzędem skarbowym. Wystarczy, że prowadził rejestr sprzedaży – czyli jedno miejsce (zabezpieczone przed zniszczeniem i zgubieniem), w którym odnotowywał każdą zapłatę otrzymaną od swojego klienta.

W kolejnym miesiącu Bartosz sprzedał 16 plecaków po 100 zł – czyli jego przychód należny wyniósł 1600 zł, co oznacza iż limit przychodu został przekroczony o 95 zł. W momencie przekroczenia limitu działalność nierejestrowana Bartosza automatycznie stała się działalnością gospodarczą. W związku z powyższym Bartosz musiał zarejestrować działalność gospodarczą. Miał 7 dni od dnia przekroczenia limitu na dopełnienie formalności (m.in. złożenie wniosku CEIDG-18). Nawet jeśli nie złożyłby takiego wniosku, to według prawa podlegałby obowiązkom wynikającym z prowadzenia działalności gospodarczej9.

▪ Jakie są obowiązki w działalności nierejestrowanej?

Obowiązki Prowadzenie działalności nierejestrowanej wiąże się z określonymi obowiązkami. Prowadząc działalność nierejestrowaną, jesteśmy uznawani w świetle prawa za przedsiębiorców – dotyczy to przede wszystkim relacji z konsumentami. Mamy z tego tytułu obowiązki związane z przyjęciem reklamacji, zwrotem, czy naprawą. Dotyczy to również prawa konsumenta do odstąpienia w terminie 14 dni od umowy zawartej na odległość10. Konsument ma prawo zażądać od nas dowodu zakupu np. rachunku czy faktury. Jeśli kupujący w ciągu 3 miesięcy od dokonania zakupu zgłosi żądanie ich wystawienia, mamy obowiązek dokument taki mu dostarczyć. Wystawiane rachunki powinny zawierać niezbędne informacje, takie jak data wystawienia, numer, nazwa sprzedawcy i nabywcy, wskazanie rodzaju realizowanej usługi oraz należna kwota uiszczona przez klienta11.

Kolejnym obowiązkiem jest prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży. Jest to spis dokonanych przez nas transakcji sprzedaży. Na podstawie tej ewidencji, rozliczamy w roku kolejnym podatek dochodowy (rozliczenie przychodów w zeznaniu rocznym PIT-36- jeśli rozliczamy przychód z działalności nierejestrowanej i jednocześnie np. przychód z umowy o pracę czy innych umów). Prawidłowo prowadzona ewidencja pozwala monitorować, czy nie przekraczamy w danym miesiącu limitu przychodów. Po przekroczeniu limitu przychodów mamy 7 dni na zarejestrowanie firmy. W momencie przekroczenia limitu nasza działalność nierejestrowana automatycznie staje się działalnością gospodarczą12. Należy upewnić się również, czy nie musimy zarejestrować się jako podatnik czynny VAT. Taki obowiązek powstaje wyłącznie w określonych przypadkach, a mianowicie wtedy, gdy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną zacznie sprzedawać towary lub usługi, które są objęte obowiązkiem uiszczania podatku VAT do fiskusa13. Przy prowadzeniu działalności nierejestrowej w większości przypadków nie trzeba posiadać kasy fiskalnej. Kasa fiskalna będzie potrzebna tylko wtedy, gdy zaczniemy świadczyć usługi objęte obowiązkiem stosowania kasy bez względu na wysokość przychodów. Do tej kategorii zalicza się m.in. przewóz osób, usługi fryzjerskie oraz naprawę pojazdów silnikowych i motorowerów14.

▪ Jakie są zalety i wady prowadzenia takiej działalności?

Zalety i wady Do zalet działalności nierejestrowanej można zaliczyć m.in.: brak konieczności rejestrowania działalności w CEIDG15, Urzędzie Skarbowym czy GUS (nie jest potrzebny numer identyfikacyjny NIP i REGON); niskie koszty prowadzenia; brak konieczności opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne (dla jednych zaleta, dla innych wada); uproszczoną księgowość (osoba prowadząca działalność nierejestrowaną prowadzi uproszczoną ewidencję sprzedaży), brak konieczności opłacania okresowych zaliczek na podatek dochodowy, szansę na wypróbowanie pomysłu na biznes. Niewątpliwą zaletą jest również to, że nie ma żadnych przeciwwskazań ku temu, aby jednocześnie pracować na etacie, umowę zlecenie czy o dzieło oraz jednocześnie prowadzić działalność nierejestrowaną – jest to całkowicie zgodne z obowiązującym prawem16. Przykładowo dochód z umowy o dzieło podpisanej z firmą, którą tą umowę rozliczy i wystawi PIT-11 nie wlicza się do limitu działalności nierejestrowanej. Natomiast umowa podpisana z inną osobą fizyczną już wliczy się do limitu17. Działalność nierejestrowana będzie opłacała się najbardziej w przypadku sprzedaży produktów, których koszt wytworzenia jest niski, a marża wysoka. Znajdują się tutaj m.in.: wyroby robione ręcznie (tzw. handmade); e-booki i pliki cyfrowe; odnawiane meble. Jeśli nasze produkty są drogie, ale kupowane rzadko, forma działalności nierejestrowanej może się sprawdzić.

Natomiast wśród wad można wymienić m.in.: niski limit kwoty maksymalnej, jaką można zarobić i konieczność przestrzegania sztywnej kwoty limitu (50% minimalnej kwoty wynagrodzenia), jeśli chcemy pozostać przy działalności nierejestrowanej; brak ubezpieczenia zdrowotnego, czyli prawa do opieki zdrowotnej oraz ubezpieczenia chorobowego, a więc prawa do zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego; trudności w nawiązaniu współpracy z firmami (część z nich nie decyduje się na współpracę z przedsiębiorcami bez czynnego numeru NIP).

▪ Podsumowanie

Podsumowując, działalność nierejestrowana jest dobrym rozwiązaniem w przypadku, gdy mamy wątpliwości czy nasz pomysł na biznes się sprawdzi. Jest rozwiązaniem dla tych, którzy mają niewielkie nakłady finansowe i nie chcą ponosić dużego ryzyka. Niskie koszty i prosta ewidencja przychodów to niewątpliwe zalety takiej formy prawnej. Podczas prowadzenia nierejestrowanej działalności gospodarczej przygotowujemy się do wejścia w poważniejszy świat biznesu mogąc jednocześnie cały czas pracować na etacie.