Analiza wstępna rachunku wyników

W tym odcinku zajmujemy się analizą wstępną rachunku zysków i strat, czyli rachunku wyników. W tym przypadku – podobnie jak przy bilansie – również mamy do czynienia z rozbiciem analizy na poziomą, pionową oraz mieszaną.

Analiza pozioma

Sposób wykonywania analizy poziomej rachunku wyników jest bardzo podobny do sposobu wykonywania analizy poziomej bilansu. Ustala się zmiany w pozycjach rachunku wyników w czasie, korzystając z danych z minimum 3 okresów. Można przedstawić wyniki, w zależności od potrzeby, na kilka sposobów, omówionych już krótko w filmie o analizie wstępnej bilansu. Przyrosty względne łańcuchowe lub jednopodstawowe oraz przyrosty absolutne łańcuchowe i jednopodstawowe. Za tymi trudnymi nazwami nie kryje się nic skomplikowanego, gdy zrozumiemy co znaczą poszczególne określenia.¹

Względny oznacza podanie przyrostu w procentach. Absolutny oznacza podanie przyrostu w liczbach. Łańcuchowy oznacza porównanie danych okresów do okresów je poprzedzających. Jednopodstawowy oznacza porównanie danych okresów do wybranego okresu bazowego. Najłatwiej pokazać to na przykładzie:

Załóżmy, że mamy pozycję przychody ze sprzedaży z trzech kolejnych okresów i przedstawia się ona tak:

Przyrost absolutny jednopodstawowy oznacza, że porównujemy rok 2019 i 2020 do roku bazowego. W tym przykładzie będzie to rok 2018. Wynik podajemy w liczbach.

Od wyniku z roku 2019 odejmujemy wynik z roku 2018 co daje nam:
90 000 – 80 000 = 10 000

Następnie od wyniku z roku 2020 odejmujemy wynik również z roku 2018, bo jest on rokiem bazowym.
100 000 – 80 000 = 20 000

Przyrost absolutny łańcuchowy będzie się różnił tym, że rok 2019 będziemy porównywać wciąż z 2018, ale już 2020 będziemy porównywać z rokiem 2019, ponieważ porównania dokonujemy z okresem poprzedzającym. Wynik wciąż przedstawiamy w liczbach.

Wynik z roku 2019 będzie dokładnie taki sam jak w przykładzie wyżej. Wynik z 2020 roku będzie wynosił:
100 000 – 90 000 = 10 000

Przyrost względny jednopodstawowy oznacza, że porównujemy okresy 2019 i 2020 znów do roku bazowego, ale tym razem przedstawiamy wynik przy pomocy procentów.

Dla 2019 roku wychodzi:

Aby wyniki odpowiadały rzeczywistości, należy je skorygować o inflację.² Wówczas zobaczymy realne zmiany wielkości poszczególnych pozycji rachunku wyników. Same obliczenia czy czytanie wyników analizy nie powinny stanowić problemu. Głównym wyzwaniem jest interpretacja wyników, w połączeniu z analizą pionową, czy mieszaną. W takiej ocenie pomoże również ogólna wiedza o funkcjonowaniu firm, a także wiedza o firmie, którą analizujemy. W tym odcinku nie będziemy się jednak zajmować interpretacją wyników.

Analiza pionowa

Podobnie jak analiza pionowa bilansu, analiza pionowa rachunku wyników ma za zadanie przedstawić nam jego strukturę w rozbiciu na poszczególne rodzaje działalności firmy. Dla przypomnienia tych rodzajów działalności odsyłamy do filmu o rachunku zysków i strat. Ważne jest, aby większość przychodów pochodziła z podstawowej działalności firmy, ponieważ inne rodzaje przychodów mogą mieć charakter incydentalny, nietrwały.³

Analiza struktury polega na obliczeniu jaki udział w przychodach ze sprzedaży ma każda kolejna pozycja rachunku wyników. Do wyliczeń używamy wartości bezwzględnych, a zatem pozycje kosztowe, które są ujemne, w wyliczeniach będą występować jako liczby przeciwne, dodatnie. Załóżmy, że mamy taki wycinek rachunku wyników.

Dokładnie tak samo postępujemy z każdą kolejną pozycją, dzieląc ją przez przychody ze sprzedaży.

Inna metoda, o której krótko wspomnimy, polega na zsumowaniu wszystkich głównych pozycji przychodowych tj. przychodów ze sprzedaży, pozostałych przychodów operacyjnych oraz przychodów finansowych i dzielenie każdego rodzaju przychodów przez ich sumę, wynik przedstawiając w procentach. Pomaga to sprawdzić to, o czym mówiliśmy chwilę wcześniej, czyli czy większość przychodów pochodzi z podstawowej działalności firmy w danym okresie, czy też są generowane gdzie indziej.

To samo, analogicznie, robimy z kosztami, sumujemy wszystkie główne pozycje kosztowe (z pominięciem podatku), a następnie dzielimy poszczególne pozycje kosztowe przez ich sumę, przedstawiając wynik w procentach.⁴

Analiza mieszana

Znów, podobnie jak przy analizie bilansu mamy tu do czynienia z kilkoma wskaźnikami. Tym razem mają one pomóc w zbadaniu relacji pomiędzy poszczególnymi kategoriami zysków.⁵ Wszystkie pozycje potrzebne do obliczeń znajdziemy w rachunku wyników. Są to:

1. Relacja zysku z działalności operacyjnej do zysku ze sprzedaży:

Jeśli jest mniejszy niż 100% – pokazuje ile zysku z działalności podstawowej zostało wytracone w pozostałej działalności operacyjnej
Jeśli jest większy niż 100% – pokazuje o ile procent zysk z działalności operacyjnej wzrósł w stosunku do zysku ze sprzedaży.
Pamiętajmy, że pozostałe koszty lub pozostałe przychody operacyjne mogą być nietrwałe i warto mieć to na uwadze przy wyciąganiu wniosków.⁶

Podobnie jest z pozostałymi wskaźnikami, pokazują wytracenie lub wzrost zysków z danego typu działalności w stosunku do innego.

Wyjątkiem jest efektywna stopa opodatkowania, która „[p]okazuje (…) obciążenie zysku bieżącym i przyszłym podatkiem dochodowym naliczanym od dochodu do opodatkowania zgodnie z ustawą o podatku dochodowym. Stopa ta może być wyższa bądź niższa od nominalnej stopy podatkowej. Pierwsza sytuacja wystąpi wówczas, gdy przedsiębiorstwo utworzy rezerwy na odroczony podatek dochodowy od różnicy między podatkową a bilansową wartością aktywów i pasywów. Druga zaś, gdy aktywa na odroczony podatek dochodowy pomniejszą podstawę opodatkowania”⁷.